Μια επέτειος και επτά ιστορίες

Η πιο σημαδιακή μέρα, για τη Γερμανία είναι η 9^η Νοεμβρίου. Σε καμιά άλλη μέρα ενός χρόνου δεν αφορά τόσες πολλές και σημαντικές επετείους για ένα έθνος όσο η σημερινή μέρα για το γερμανικό.

• Πηγαίνοντας ενάμισι αιώνα πίσω, στις 9 Νοεμβρίου του 1848, δολοφονήθηκε με σκανδαλώδη τρόπο ο Γερμανός υπέρμαχος της δημοκρατίας και υποστηρικτής του επαναστατικού κινήματος που είχε εκδηλωθεί εκείνη τη χρονιά, Robert Blum στη Βιέννη από το απολυταρχικό αυστροουγγρικό καθεστώς.
• Εβδομήντα χρόνια αργότερα, στις 9 Νοεμβρίου του 1918, μετά την λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ξέσπασε η στάση του Γερμανικού ναυτικού, παραιτείται από τον θρόνο ο Γερμανός Κάιζερ Βίλχελμ ο Β’ ανοίγοντας το δρόμο για την ίδρυση της βραχύβιας Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.
• Την ίδια μέρα, πέντε χρόνια αργότερα, το 1923, ο μετέπειτα δικτάτορας της Γερμανίας Αδόλφος Χίτλερ επιχειρεί να καταλάβει την εξουσία με το ανεπιτυχές «πραξικόπημα της μπιραρίας», για το οποίο συλλαμβάνεται και καταδικάζεται φυλακίζεται σε πέντε χρόνια φυλάκιση αλλά εκτίει μόνο 8 μήνες.
• Πριν κλείσουν 7 χρόνια μετά την κατάληψη της εξουσίας στη Γερμανία από τους Ναζί, ο Herschel Feibel Grynszpan, ένας Εβραίος με ρίζες από την Πολωνία, δολοφονεί έναν Γερμανό διπλωμάτη στο Παρίσι, γεγονός που αξιοποιούν οι Ναζί στη Γερμανία για εκτεταμένης κλίμακας πογκρόμ κατά των Γερμανών Εβραίων, κατά το οποίο πάνω από 400 Εβραίοι έχασαν τη ζωή τους και πάνω από 800 συναγωγές καταστράφηκαν.
• Το 1989, στις 9 Νοεμβρίου, το ογκούμενο κύμα διαδηλώσεων κατά του ανατολικογερμανικού κομμουνιστικού καθεστώτος, αναγκάζει τον διάδοχο του Έριχ Χόνεκερ, Έγκον Κρεντς να διατάξει το άνοιγμα του Τείχους του Βερολίνου, πυροδοτώντας μια άνευ προηγουμένου γιορτή σε μια πόλη που υπήρξε διαιρεμένη για τέσσερις δεκαετίες.

* * *

Η κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου σηματοδότησε την οριστική κατάρρευση της κυριαρχίας των κομμουνιστικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη. Η διαδικασία αυτή που είχε αφετηρία την πολιτική του Γκλάσνοστ και της Περεστρόικα του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ενεθάρρυνε τους λαούς της Ανατολικής Ευρώπης να αρχίσουν να ζητούν δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Σε μερικές χώρες, όπως στην Πολωνία και την Ουγγαρία, τα καθεστώτα εμφανίστηκαν διαλλακτικά και ενέδωσαν στα λαϊκά αιτήματα επιτρέποντας τη διεξαγωγή ελευθέρων εκλογών. Σε άλλες χώρες, όπως στη Ρουμανία, τα πράγματα οδηγήθηκαν σε μια βίαιη λαϊκή επανάσταση που ανέτρεψε τον δικτάτορα της χώρας Νικολάι Τσαουσέσκου.

Στην Ανατολική Γερμανία, παρά την κατασταλτική δράση της μυστικής αστυνομίας Στάζι, μικρές ομάδες αντιφρονούντων πετυχαίνουν να διοργανώνουν συγκεντρώσεις κυρίως σε εκκλησίες τα χρόνια που προηγήθηκαν της ανατροπής του καθεστώτος του SED. Το 1989, αυτές οι συγκεντρώσεις άρχισαν να γίνονταν και σε δημόσιους χώρους και εξελίχθηκαν στις «Δευτεριάτικες Διαδηλώσεις» που παρά τα βάναυσα μέτρα καταστολής άρχισαν να προσλαμβάνουν όλο και μεγαλύτερες, ανεξέλεγκτες διαστάσεις.

Στην επέτειο των 40 χρόνων από την ίδρυση της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας, ο ηγέτης της χώρας αντιλαμβάνεται πόσο μόνος είχε απομείνει όταν ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης του εξήγησε πως «η ζωή τιμωρεί εκείνους που αργοπορούν». Λίγες εβδομάδες αργότερα, ο Χόνεκερ αναγκάζεται να παραδώσει τα σκήπτρα της εξουσίας στον διάδοχό του Έγκον Κρέντς, ο οποίος όμως αδυνατεί να διαχειριστεί την κατάσταση που έμοιαζε με ηφαίστειο έτοιμο να εκραγεί.

Τον Δεκέμβριο του 1989, ο Κρέντς παραιτείται και παραδίδει την εξουσία στον Μάνφρεδ Γκέρλαχ. Παράλληλα, ο Χανς Μόντδρο αναλαμβάνει πρωθυπουργός. Οι διαδηλωτές στη Γερμανία εγείρουν όλο και περισσότερο το ζήτημα της επανένωσης και της οικονομικής ανάπτυξης.

* * *

Η έκρηξη του ηφαιστείου στη Γερμανία δεν έγινε ποτέ. Με το άνοιγμα του Τείχους του Βερολίνου, ο Κρεντς εξασφαλίζει μερικές ανάσες, χάνει όμως τον έλεγχο της κατάστασης. Την άνοιξη του 1990 διεξάγονται ελεύθερες εκλογές στην Ανατολική Γερμανία τις οποίες κερδίζει το Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα του Λόταρ ντε Μεζιέρ. Η στήριξη του δυτικού Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος, κυρίως μέσω της ηγετικής μορφής του τότε καγκελάριου της Δυτικής Γερμανίας Χέλμουτ Κολ, αποδεικνύεται αποφασιστική.

Ακολούθως, οι δύο κυβερνήσεις διεξήγαγαν συνομιλίες για την επανένωση της Γερμανίας που παρέμενε διαιρεμένη μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Με μια σειρά κινήσεων που κατάφεραν να εξουδετερώσουν αντιδράσεις συμμάχων, κυρίως των Βρετανών και των Γάλλων (ο Φρανσουά Μιτεράν είχε δηλώσει πως αισθανόταν ευτυχής που η Ευρώπη δεν είχε μία, αλλά τρεις Γερμανίες, εννοώντας και την Αυστρία), η εκστρατεία του Χέλμουτ Κολ καταφέρνει να παραμερίσει εμπόδια που ενδεχομένως θα έθεταν οι νικήτριες δυνάμεις. Με μια επίσκεψη στη ντάτσα του σοβιετικού ηγέτη αποδείχθηκε αρκετή για να εξασφαλιστεί η συναίνεση της ΕΣΣΔ για την επανένωση της Γερμανίας και ένταξη και του ανατολικού της τμήματος στο ΝΑΤΟ.

Σε πρώτη φάση, οι κυβερνήσεις των δύο Γερμανιών συμφωνούν στη δημιουργία της νομισματικής ένωσης που τίθεται σε ισχύ την 1^η Ιουλίου 1990. Η απόφαση του Χέλμουτ Κολ να δώσει τη συγκατάθεσή του στη μετατροπή των μισθών των Ανατολικογερμανών από ανατολικογερμανικά μάρκα σε δυτικογερμανικά σε αναλογία 1 προς 1, διασφαλίζει πως η επανένωση της Γερμανίας θα τύχει μεγάλης λαϊκής υποστήριξης από του πολίτες στην Ανατολική Γερμανία. Η επανένωση, αφού οι συνομιλίες των «2+4» καρποφόρησαν, επέτρεψαν στη χώρα να γιορτάσει την 3^η Οκτωβρίου την επανένωσή της. Η μέρα εκείνη η Γερμανία κατάφερε να απαλλαγεί από την πολιτική κληρονομιά του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

* * *

Η Κύπρος παραμένει διαιρεμένη εδώ και 35 χρόνια. Μέχρι τον Απρίλιο του 2003, ήταν πρακτικά αδύνατο για τους Τουρκοκύπριους να μεταβούν στον νότο και στους ΕΚ στο βορρά.

Αν επιχειρήσουμε ένα παραλληλισμό με την πρόσφατη ιστορία της Γερμανίας, οι ομοιότητες που θα διαπιστώσουμε θα είναι περιορισμένες. Οι διαδηλώσεις των ΤΚ πράγματι οδήγησαν στην πτώση του καθεστώτος Ντενκτάς και το άνοιγμα των οδοφραγμάτων. Ωστόσο, στον νότο το σύνθημα των ΤΚ «λύση και ένταξη στην ΕΕ» δεν βρήκε μεγάλη απήχηση. Η ηγεσία ψήλωσε τους ώμους της αδιάφορα. Έλειπε εκείνος ο οραματιστής με το ανάστημα του Κολ. Ένας άνθρωπος που θα άρπαζε την ευκαιρία από τα μαλλιά.

Υπέρ της λύσης, σήμερα οι Τουρκοκύπριοι δεν διαδηλώνουν πια. Ούτε οι Ελληνοκύπριοι. Οι μισοί θέλουν μια άλλη λύση. Με αυτά τα δεδομένα, η επανένωση ίσως να μην επιτευχθεί τελικά ποτέ.