Δύσκολοι παραμένουν οι καιροί για τα ανθρώπινα δικαιώματα

Η πιο κάτω εκδήλωση, θάφτηκε κυριολεκτικά στα μέσα ενημέρωσης. Οι δημοσιογράφοι που είχαν παραστεί στην εκδήλωση αρκέστηκαν προφανώς στο να υποδείξουν στους κινηματογραφιστές τους ποια πλάνα θάπρεπε να πάρουν για το δετλίο ειδήσεων των 8. Και για τούτο θάθελα να κάνω μια αναφορά σε αυτήν την εκδήλωση δίδοντάς της μια ειδησεογραφική μορφή, ώστε να μπορώ την σχολιάσω στη συνέχεια:

"Την ύπαρξη χάσματος μεταξύ των προνοιών της Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων πριν 60 χρόνια και της εφαρμογής τους σήμερα επισήμανε ο Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης Τόμας Χάμαρμπεργκ σε ομιλία του την Παρασκευή στα πλαίσια εκδήλωσης στο υπουργείο Οικονομικών στην οποία μίλησε και ο Γενικός Εισαγγελέας Πέτρος Κληρίδης. Συντονιστής στην εκδήλωση ήταν ο πρώην γενικός εισαγγελέας Αλέκος Μαρκίδης. Την έναρξη κήρυξε ο υπουργός Οικονομικών Χαρίλαος Σταυράκης, ο οποίος είπε πως μια γερή οικονομία αποτελεί προϋπόθεση για την απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Προηγουμένως, ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου υπέδειξε πως ενώ είναι εύκολο να εντοπίζει ένας λαός τις παραβιάσεις των δικών του δικαιωμάτων και ηρωικό να διαμαρτύρεται, αλλά η πραγματική ωρίμανσή του επιτυγχάνεται μόνο με την αναγνώριση την ελευθερία και τα δικαιώματα των άλλων, όταν τολμά να διορθώνει αδικίες που ο ίδιος προκαλεί σε άλλους.

Πάντως, η πιο πάνω αναφορά του υπουργού οικονομικών αποτέλεσε αφορμή για τον Τόμας Χάμαρμπεργκ να επισημάνει πως εκείνο το χάσμα μεταξύ της διακήρυξης και της εφαργμογής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναμένεται, να γίνει ακόμη βαθύτερο ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας οικονομική κρίσης μια και αναμένονται περισσότερη ανεργία και μεταναστευτικές πιέσεις. Η παγκόσμια οικονομική κρίση, εξήγησε αναμένεται να πλήξει σε μεγαλύτερο βαθμό τα ασθενέστερα οικονομικά στρώματα ως προς την εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους. Εκείνες τις κοινωνικές ομάδες δηλαδή, που ούτως ή άλλως λόγω της οικονομικής τους κατάστασης αδυνατούν να λάβουν εκείνα τα π.χ. νομικά μέτρα για να υπερασπίσουν τα ανθρώπινά τους δικαιώματα. Για τούτο, είπε, προσβλέπει σε εντατική συνεργασία αυτών που αποφασίζουν για τα δημόσια οικονομικά με εκείνους που ενδιαφέρονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Στη δική του ομιλία ο Γενικός Εισαγγελέας στάθηκε στην κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις πρόνοιες του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως και στην επικύρωσή των διαφόρων διεθνών συμβάσεων με νόμους της Βουλής. Αυτές οι συμβάσεις, εξήγησε ο Γενικός Εισαγγελέας, υπερισχύουν οποιωνδήποτε εθνικών νόμων που βρίσκονται σε αντίθεση με αυτές. Ταυτόχρονα, ο Πέτρος Κληρίδης επισήμανε και την ανάγκη ύπαρξης αποτελεσματικών θεραπειών, οι οποίες είναι σε εσωτερικό επίπεδο ένας από τους βασικότερους άξονες προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανέπτυξε τις δυνατότητες αποτελεσματικών θεραπειών που υπάρχουν στην Κύπρο".


Θα ήθελα να ξεκινήσω το σχόλιό μου με την αναφορά του υπουργού Οικονομικών, πως η διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προϋποθέτει γερή οικονομία. Κι αυτό γιατί εκτιμώ πως αυτή η προσέγγιση του δεν ήταν αποτέλεσμα συλλογισμού αλλά περισσότερο μιας πρόχειρης σκέψης που έκανε εκείνη τη στιγμή. Δεν λέω, πράγματι η διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων απαιτεί την κρατική μέριμνα, τη διοχέτευση κρατικών πόρων για τις ανάγκες συγκεκριμένων ανθρώπων ώστε να διαφυλαχτεί π.χ. το δικαίωμα τους να ζουν αξιοπρεπώς όταν δεν είναι σε θέση να εργαστούν είτε λόγω της υγείας τους ή οποιωνδήποτε άλλων παραγόντων. Όπως και η θα πρέπει το κράτος να μεριμνά για τη χρηματοδότηση εκείνων των μηχανισμών, κρατικών ή μη, για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μελών της κοινωνίας. Από την άλλη όμως, θα ήθελα να υποδείξω στον υπουργό ότι οι διεθνείς συνθήκες που δεσμεύουν την Κύπρο να προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν προβλέπουν πως αυτό πρέπει να γίνεται μόνο και εάν το επιτρέπει π.χ. η δημοσιονομική κατάσταση ή ο ρυθμός ανάπτυξης. Στο κάτω κάτω, αν η δημοσιονομική κατάσταση δεν επιτρέπει τη διοχέτευση πρόσθετων πόρων, θα μπορούσε να δοθεί σε πρώτο στάδιο προτεραιότητα στην εξοικονόμηση εκείνων των πόρων που αξιοποιούνται με τρόπους που έχουν ως αποτέλεσμα την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μελών της κοινωνίας, όπως είναι για παράδειγμα το φακέλωμα των πολιτών από την ΚΥΠ, ο εξαναγκασμός σε εργασία στην Εθνική Φρουρά, η καταστροφή του περιβάλλοντος με την εκτέλεση αχρείαστων οδικών έργων ή η παραχώρηση υπερβολικών μισθών σε δημόσιους υπάλληλους που αντί να εξυπηρετούν το κοινό, το ταλαιπωρούν με τις εξουσίες του κ.ά.

Ωστόσο, η τοποθέτηση του υπουργού θέτει και το ερώτημα για το κατά πόσον η οικονομική ευημερία συμβάλλει στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή αντίθετα, η προστασία τους συμβάλλει στην οικονομική ευημερία. Ιστορικά πάντως, η οικονομική ευημερία κατάφεραν να απολαύσουν εκείνες οι κοινωνίες που έδωσαν στα μέλη τους τα περισσότερα δικαιώματα, τα κατοχύρωσαν και τα διαφύλαξαν. Εν τούτοις, αυτά δεν έγινε κατορθωτό να τα απολαύσουν όλοι οι πολίτες. Τα απόλαυσαν σε τελική κυρίως εκείνοι οι αστοί που ήταν λόγω της οικονομικής τους κατάστασης σε θέση να τα αξιοποιήσουν για να τη βελτιώσουν. Συνεπώς, η ανυπαρξία οικονομικών πόρων δεν μπορεί να δικαιολογήσει την αδράνεια του κράτους σε σχέση με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων των μελών της κοινωνίας επειδή τυγχάνει να τα απολαμβάνει μια πλειοψηφία που ευημερεί.

Και ακριβώς εδώ έγκειται και η πρόκληση για την κυβέρνηση του Δημήτρη Χριστόφια να αναγνωρίσει πως η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να τύχει πρώτιστης ιεράρχησης ώστε να δοθεί και στις περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες η δυνατότητα να απολαμβάνουν τα δικαιώματά τους όπως π.χ. το δικαίωμα μιας αξιοπρεπούς διαβίωσης. Κι αυτό προϋποθέτει την αναθεώρηση εκείνων των πρακτικών που εφαρμόζουν ορισμένες κρατικές υπηρεσίες που έχουν ως αποτέλεσμα είτε την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δικαιούχων, π.χ. μέσω της στέρησης από αυτούς εκείνων των βοηθημάτων που προβλέπει η νομοθεσία ή και οι διεθνείς συνθήκες ή και μέσω της υπόσκαψης του έργου μη κυβερνητικών οργανώσεων.
Υ.Γ. Θα ήταν καλά, την επόμενη φορά που ο κ. Γενικός Εισαγγελέας ξαναμιλήσει δημόσια για τα ανθρώπινα δικαιώματα να φροντίσει να μην έρθει με βαρυφορτωμένο πρόγραμμα. Υπάρχουν πολλά κενά στην εφαρμογή τους και θα ήταν καλό να εύρισκε λίγο χρόνο να ακούσει από εκείνους που τα έχουν εντοπίσει που έχει αδυναμίες το όλο σύστημα. Φεύγοντας εσπευσμένα, προτού ολοκληρωθεί η συζήτηση και του υποβληθούν ερωτήσειςείχε όχι μόνο ως αποτέλεσμα να μην ακούσει εκείνα που ίσως να έπρεπε να ακούσει, αλλά και πιθανότατα να εκληφθεί η εσπευσμένη αποχώρησή του ως αδιαφορία την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κύπρο.

Επέτειος της διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και η πραγματικότητα στην Κύπρο

Όπως και κάθε χρόνο, η σημερινή μέρα, η 10η Δεκεμβρίου, είναι αφιερωμένη στα Ανθρώπινα Δικαιώματα και αποτελεί σε πολλές χώρες αφορμή για εορτασμούς και πανηγυρικές δηλώσεις επισήμων. Πράγματι, 60 χρόνια μετά, η διακήρυξη αυτή που ακολούθησε τον τερματισμό του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και της καταστροφής που έσπειρε για την ανθρωπότητα, εξακολουθεί να αποτελεί σταθμό στην ιστορία της ανθρωπότητας μια και αποτέλεσε αφετηρία για την κατοχύρωσή τους σε μερικές έστω χώρες του κόσμου. Και όπου κατοχυρώθηκαν, στις πλείστες περιπτώσεις πάλι δεν κατοχυρώθηκαν πλήρως, αλλά η διακήρυξη συνεχίζει να αποτελεί σημείο αναφοράς μέχρι σήμερα, ακόμη και στην κοινωνία της Κύπρου στην οποία ζούμε.

Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα αποτελούν και για τους Κύπριους πολιτικούς σημείο αναφοράς. Αναφορά όμως που για την πλειοψηφία τους, περιορίζεται κυρίως στην στενή ερμηνεία της σημασίας τους και έχει αποκλειστικό σκοπό την αιτιολόγηση της προσέγγισής τους στο Κυπριακό, δηλαδή «τις τρεις βασικές ελευθερίες», όπως έχουν γίνει γνωστές και την ανάγκη εφαρμογής τους σε μια λύση ή να εξυπηρετήσουν την προσπάθειά τους να κατηγορήσουν την Τουρκία σε διεθνή βήματα. Σπάνια όμως, ακούμε πολιτικούς να μιλούν για την ανάγκη περαιτέρω εμπέδωσης και προστασίας τους στις περιοχές που ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία. Αν ακούγονται τέτοιες φωνές, αυτές είναι σποραδικές. Και συχνά πνίγονται μέσα στην αδιαφορία της πολιτείας, στην απάθεια των μέσων ενημέρωσης και στην άγνοια των μελών της κοινωνίας.

Αντίθετα, η συνεχής αυτή αναφορά σε αυτά και την ανάγκη εφαρμογής τους αποκλειστικά σε σχέση με το Κυπριακό, δημιούργησε την εντύπωση πως στην Κύπρο τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται αποκλειστικά σε σχέση με «τρεις βασικές ελευθερίες» από την Τουρκία. Και έτσι, δημιουργείται η ψευδαίσθηση ότι όλα τα μέλη της κοινωνίας απολαμβάνουν όλα τα δικαιώματα τους, χωρίς διακρίσεις. Κι όμως, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική.

Αυτές, οι έστω και λιγοστές φωνές, που έχουν επιχειρήσει να λειτουργήσουν ως συνείδηση της κοινωνίας μας, έχουν κατά καιρούς υποδείξει σοβαρότατες παραβιάσεις των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, φανέρωσαν μια θλιβερή πραγματικότητα σε σχέση με την κατάστασή τους στην Κύπρο, την Κύπρο που βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας: Άτομα τυγχάνουν δυσμενούς μεταχείρισης λόγω της καταγωγής τους, της θρησκείας τους, της γλώσσας τους, του φύλου τους, του σεξουαλικού τους προσανατολισμού, του χρώματος του δέρματός τους, των πολιτικών τους πεποιθήσεων, των κοινωνικών τους καταβολών, της ηλικίας τους και άλλων παραγόντων. Και το χειρότερο όμως είναι πως τα όργανα της πολιτείας συστηματικά επιχειρούν όχι να συμμορφωθούν με τις υποδείξεις αυτών των φωνών, αλλά αντίθετα να τις πνίξουν.

Ας διερωτηθούμε για παράδειγμα ως κοινωνία, γιατί αποτελεί συνήθη πρακτική η απασχόληση αλλοδαπών σε επιχειρήσεις υπό τους πιο δυσμενείς όρους απασχόλησης, τόσο ως προς την αμοιβή τους όσο και ως προς τις ώρες εργασίας τους.

Ας ρωτήσουμε επίσης τους εαυτούς μας γιατί αποτελεί συνήθη πρακτική για την αστυνομία η κακομεταχείριση αιτούντων άσυλο, η παρατεταμένη κράτησή τους κάτω από απάνθρωπες συνθήκες σε κρατητήρια;

Έχουμε διερωτηθεί ποτέ γιατί υπάρχει εκείνο το χάσμα στις απολαβές ανδρών και γυναικών και γιατί παρά τις διακηρύξεις δεν καλύπτεται;

Νοιαστήκαμε ποτέ για τη μοίρα εκείνων των γυναικών που τυγχάνουν κακομεταχείρισης από τους συζύγους τους και δεν έχουν καμιά ουσιαστική επιλογή στη ζωή τους παρά να συνεχίσουν να ανέχονται τη βία που ασκείται εις βάρος τους;

Ενδιαφερθήκαμε ποτέ να μάθουμε γιατί οι υποθέσεις ανηλίκων που έτυχαν σεξουαλικής εκμετάλλευσης από ενήλικες, και κυρίως τους γονείς τους, δεν εκδικάζονται από την κυπριακή δικαιοσύνη;

Ζητήσαμε καμιά φορά εξηγήσεις από τις κυβερνητικές υπηρεσίες, την κυβέρνηση ή την πολιτεία γενικότερα για τους λόγους που δεν καταβάλλονται κρατικά βοηθήματα σε κατά τον νόμο δικαιούχους, πολίτες άλλων χωρών;

Ασκήσαμε καμιά φορά το εκλογικό μας δικαίωμα βασιζόμενοι στον τρόπο με τον οποίο οι Κύπριοι πολιτικοί σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα;

Σκεφτήκαμε καμιά φορά πως θα έπρεπε και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα να αποτελούν γνώμονα με τον οποίο ασκείται η εξωτερική μας πολιτική;

Δυστυχώς, στα πιο πάνω ερωτήματα η απάντηση είναι αρνητική γεγονός που υπογραμμίζει την αδιαφορία της κοινωνίας για τα άλλως «αναφαίρετά» της δικαιώματα. Φυσικά, αυτή η αδιαφορία μπορεί να αιτιολογηθεί από κάποιους με τον ισχυρισμό ότι εκείνα τα Ανθρώπινα Δικαιώματα που τυγχάνουν καταπάτησης, αφορούν αποκλειστικά τα Ανθρώπινα Δικαιώματα κοινωνικών ομάδων που αποτελούν τη μειοψηφία και όχι ολόκληρης της κοινωνίας. Αλλά καλά θα κάνουμε να μην ξεχάσουμε ποτέ πως ο σεβασμός στη διαφορετικότητα εδράζει στη διασφάλιση των δικαιωμάτων κάθε ατόμου και κάθε κοινωνικής ομάδας, έστω και μειοψηφούσας.

Άλλωστε στις πέντε δεκαετίες της ιστορίας της Κυπριακής Δημοκρατίας γίναμε μάρτυρες πολλές φορές του τρόπου με τον οποίο ο πλειψηφισμός οδήγησε στον απολυταρχισμό.

Υ.Γ. Οι υπουργοί Νεοκλής Συλικιώτης, Κύπρος Χρυσοστομίδης και Σωτηρούλα Χαραλάμπους έχουν ακόμη δύο μέρες χρόνο για να προετοιμαστούν να απαντήσουν σε πιθανές ερωτήσεις του Επιτρόπου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης για την κατάσταση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Κύπρο.